اتیدرونیک اسید که به اختصار HEDP با فرمول شیمیایی C2H8O7P2 نامیده می شود، یکی از ترکیبات خانواده بیس فسفونات ها است و به دو صورت جامد و مایع موجود است. HEDP از واکنش تری کلرید فسفر با اسید استیک یا از واکنش مخلوط اسید استیک / انیدرید استیک با اسید فسفریک تشکیل می شود. این ترکیب به عنوان یک بازدارنده خوردگی خوب و مقرون به صرفه شناخته می شود که در کاربردهای مختلف صنعتی مانند تصفیه آب و مواد شوینده استفاده می شود.

خواص فیزیکی و شیمیایی:

اسید اتیدرونیک یک بازدارنده خوردگی اسید فسفریک معدنی است که ترکیبات پایداری را با یون های آهن، مس و روی تشکیل می دهد.

همچنین این ترکیب آلی در دمای کمتر از 250 درجه سانتی گراد اثرات بازدارندگی خوبی از رسوب و خوردگی نشان می دهد و در PH بالا پایداری خوبی دارد. این ترکیب به سختی هیدرولیز می شود و در دماهای بالا و نور مستقیم به سختی تجزیه می شود.

سنتز HEDP:

اتیدرونیک اسید (HEDP) را می توان به دو روش سنتز کرد:

روش اول:

در این روش با هیدرولیز تری کلرید فسفر و اسید استیک در حضور آمین نوع سوم به عنوان کاتالیزور با توجه به رابطه زیر HEDP به دست می آید.

2PCl3+CH3COOH+5H2O ——–> HEDP + 6 HCl

روش دوم:

در این روش از هیدرولیز مخلوط اسید استیک – انیدرید استیک با اسید فسفریک در حضور اسید نیتریک، هیدروکسی اتان دی فسفونیک اسید (HEDP) بدست می آید.

روش اول سنتز اتیدرونات مزایای بیشتری نسبت به روش دوم دارد که در زیر به آنها اشاره می شود:

مواد اولیه مورد نیاز ارزانتر و در دسترس هستند.
واکنش ها در فشار اتمسفر 25 تا 125 درجه سانتیگراد انجام می شود. در نتیجه تولید  آسان تر و ایمنی آزمایش افزایش می یابد.
خلوص ماده نهایی 97 درصد و عملکرد بیش از 95 درصد است.
با توجه به ملاحظات اقتصادی و موارد فوق، روش اول در حال حاضر بیشتر در صنعت استفاده می شود.

کاربردها و موارد مصرف اتیدرونات:

اسید اتیدرونیک کاربردهای زیادی دارد، از جمله؛ سیستم های خنک کننده، تصفیه آب صنعتی، تولید مواد شوینده صنعتی، عامل تثبیت کننده در محلول پراکسید هیدروژن، عوامل جداکننده در صنعت نساجی، بازدارنده های خوردگی، عوامل سخت کننده، مواد پولیش، تصفیه و پزشکی.

در ادامه برخی از این کاربردهای متعدد HEDP را توضیح خواهیم داد:

تصفیه آب: یکی از مهمترین کاربردهای این ماده در صنایع مربوط به تصفیه آب و فاضلاب می باشد. این ماده به دلیل خاصیت ضد رسوبی خود با ترکیب شدن با یون های فلزی مانند کلسیم، آهن و مس می تواند از آلودگی آب های زیرزمینی به این فلزات جلوگیری کند، همچنین این ماده از ایجاد لکه در استخرها جلوگیری می کند.

طبی: از این ماده برای تقویت استخوان ها و درمان پوکی استخوان استفاده می شود. بیس فسفونات ها در درجه اول فعالیت استئوکلاستیک را کاهش می دهند که از پوکی استخوان جلوگیری می کند و در طولانی مدت استحکام استخوان را افزایش می دهد.

برخلاف بیس فسفونات ها، اتیدرونات تراکم استخوان را مهار می کند. به همین دلیل، سایر بیس فسفونات ها مانند آلندرونات در مبارزه با پوکی استخوان تبهتر هستند.

لوازم آرایشی: هیدروکسی اتان دی فسفونیک اسید می تواند با به دام انداختن یون های فلزات سنگین مورد استفاده در لوازم آرایشی، نگهدارنده های موجود در ترکیبات اکسیدی را حفظ کند و دوام مواد آرایشی را افزایش دهد.

اگرچه استفاده از هیدروکسی اتان دی فسفونیک اسید در لوازم آرایشی ممنوع نیست، اما هشدارهایی در مورد استفاده از این ماده در مواد نگهدارنده پوست و صابون ها داریم.

صنعت شوینده: HEDP یک عنصر ضروری در صنعت شوینده است که خاصیت ضد میکروبی و سفید کنندگی دارد. این ترکیب شیمیایی علاوه بر تثبیت سختی آب و پراکندگی ذرات آلوده، قادر است لکه ها را از بین ببرد.

نکات ایمنی:

ممکن است برای فلزات خورنده باشد.
در صورت بلعیدن مضر است.
منجر به سوختگی شدید پوست و آسیب به چشمان می شود.
برای آبزیان سمی است.

اقدامات کمک های اولیه:

تماس با پوست: فوراً پوست را با آب بشویید.
استنشاق: فرد را به هوای تازه منتقل کنید.
تماس با چشم: حداقل 15 تا 20 دقیقه چشم ها را با آب بشویید.
بلع: باعث استفراغ نشود. فورا کمک های پزشکی دریافت کنید. با مرکز کنترل مسمومیت تماس بگیرید.
بسته بندی و ذخیره سازی:
در مکانی خنک، خشک و دارای تهویه مناسب به دور از حرارت، جرقه و منابع اشتعال و مواد ناسازگار نگهداری شود.